Uzaktan Algılama Yöntemleri Nedir?

Uzaktan algılama, Dünya’yı veya başka bir cisim veya nesneyi yeryüzünden uzaktan incelemek için kullanılan bir teknolojidir. Bu teknoloji, elektromanyetik enerjiyi (ışık, radyasyon vb.) kullanarak nesnelerin özelliklerini ölçer ve analiz eder. Jeolojide, uzaktan algılama yöntemleri, yeryüzü ve altındaki yapıların tespiti ve karakterizasyonu için yaygın olarak kullanılmaktadır.

 

Yeryüzünden belirli uzaklıklara, atmosfer ya da uzaya yerleştirilen platformlara monte edilmiş ölçüm aletleriyle yeryüzünün doğal ve yapay objeleri konusunda bilgi alma ve değerlendirme tekniği olarak açıklanabilir. Bu açıklamada; objelere fiziksel değinimde bulunmaksızın herhangi bir uzaklıktan yapılan ölçümlerle objeler hakkında bilgi edinebildiği anlaşılmaktadır.

 

Doğal öğelerin türlerinin belirlenmesi ve dağılımlarının haritalamasında en başarılı teknik Uzaktan Algılama Tekniğidir. Cisimler doku ve konum özelliklerine göre güneş ışınlarını değişik dalga boylarında yansıtırlar yada absorbe ederler. Özel platformlarla (uydu,uçak)taşınabilen algılama düzenekleri ile yansıyan ışınlar algılanabilmektedirler. Bu yolla elde edilen verilerin bilgisayar ortamında değerlendirilmesi ile istenilen alan içerisindeki doğal öğelerin yerleri haritalanabilmektedir.

 

Jeolojide Uzaktan Algılama Yöntemleri Nelerdir?

Jeolojide, uzaktan algılama yöntemleri, farklı dalga boylarında (görünür, kızılötesi, mikrodalga vb.) elektromanyetik enerjinin kullanıldığı çeşitli teknikleri içerir. Bu teknikler arasında aşağıdakiler bulunur:

1. Görüntüleme Yöntemleri: Jeolojik yapıların görüntülenmesinde kullanılan tekniklerdir. Bu teknikler arasında uydu görüntüleri, hava fotoğrafları, uydu radarı, LiDAR ve manyetik veri toplama yöntemleri yer alır.
2. Spektral Yöntemler: Bu yöntemler, farklı dalga boylarında elektromanyetik ışınların nesneler üzerindeki etkilerine dayanır. Bu teknikler arasında spektral analiz, termal analiz, X-ışını floresans spektroskopisi, Raman spektroskopisi ve manyetik özelliklerin ölçülmesi yer alır.
3. Gravimetrik Yöntemler: Bu yöntemler, yeryüzünde yerçekimi alanındaki değişimleri ölçer. Bu teknikler arasında hava gravimetrisi, deniz gravimetrisi ve yer yüzeyi gravimetrisi yer alır.
4. Manyetik Yöntemler: Bu yöntemler, manyetik alan değişimlerini ölçerek yeryüzündeki manyetik malzemelerin tespit edilmesini sağlar. Bu teknikler arasında manyetik profil, manyetik anket, manyetotellürik ölçümler ve manyetik tarama yer alır.

 

Yer kaynaklarının araştırılması ve haritacılık için önemli bir uydu da Avrupa Uzay Ajansı(ESA) tarafından 1985 yılında uzaya gönderilen Spot uydusudur. Yeryüzü koşullarına göre çok daha ucuza mal olmanın yanında bazen yerden görünmeyen yapısal özellikleri uzaydan görmek çok daha kolay olmaktadır. Ayrıca yer çalışması yapılamayan alanlar için çok önemli bir bilgi kaynağıdır.

 

Ek olarak, jeolojik haritalama ve araziye gitmeden arazi analizi, jeolojik birimleri haritalamada, sel baskınlarını haritalamada, buz tipi, yoğunluğu ve buz kütlelerinin hareketlerini, okyanus özellikleri,okyanus rengi ve birikintilerin yoğunluğu, petrol sızıntılarının tesbiti, kayaç tabakalarının uydular sayesinde görüntülenmesi gibi jeolojik uygulamalarda uzaktan algılama ile incelenir, yorumlanır. Jeolojideki uygulamalara şöyle örnekler verebiliriz:

 

Uzaktan Algılama Yöntemlerinin Jeolojide Kullanımı

Uzaktan algılama yöntemleri, jeolojide çok çeşitli uygulamalara sahiptir. Bu teknikler, petrol arama ve keşfi, mad enciliklerin belirlenmesi, maden çıkarma faaliyetleri, volkanik aktivite takibi ve jeolojik afetlerin izlenmesi gibi birçok alanda kullanılmaktadır.

 

Diri faylarla ilgili son zamanlarda kullanılan ve çok büyük kolaylıklar sağlayan bir yöntemdir. Uzaya yerleştirilen çeşitli uydulardan alınan görüntü ve diğer verilerin kullanılması vasıtasıyla faylardaki bazı özellikler çok hassas bir şekilde takip edilir. Bu yolla, diri fay gidiş istikameti, faydaki kayma miktarı, hareket yönü veya anormal değişiklikler hassas bir şekilde saptanır.

 

Petrol Arama ve Keşfi

Uzaktan algılama yöntemleri, petrol arama ve keşfi için çok önemlidir. Manyetik veri toplama ve manyetotellürik ölçümler, petrol yataklarının bulunmasında ve belirlenmesinde kullanılır. Spektral analiz teknikleri, petrol yataklarının doğru bir şekilde karakterize edilmesine yardımcı olur.

 

Maden Çıkarma Faaliyetleri

Jeolojik yapıların tespiti ve karakterizasyonu için uzaktan algılama yöntemleri kullanılarak, madencilik faaliyetleri için arama ve keşif yapılabilir. Gravimetrik ve manyetik ölçümler, jeolojik yapıların tespiti için kullanılan yöntemlerdir. LiDAR ve hava fotoğrafları, madencilik faaliyetleri için uygun alanların belirlenmesine yardımcı olur.

 

Volkanik Aktivite Takibi

Uzaktan algılama yöntemleri, volkanik aktivite takibi için kullanılır. Uydu görüntüleri, volkanik patlamaları ve lav akışlarını izlemek için kullanılır. Spektral analiz teknikleri, volkanik patlamaların özelliklerinin belirlenmesine yardımcı olur.

 

Jeolojik Afetlerin İzlenmesi

Uzaktan algılama yöntemleri, depremler, çığlar, toprak kaymaları ve diğer jeolojik afetlerin izlenmesinde kullanılır. Gravimetrik ölçümler, deprem öncesi değişimleri tespit etmek için kullanılır. Manyetik ölçümler, volkanik patlamalar gibi diğer jeolojik afetlerin takibinde kullanılabilir.

 

Jeolojide uzaktan algılama yöntemleri, yeryüzündeki yapıları ve altındaki yapıları tespit etmek ve karakterize etmek için önemli bir araçtır. Bu teknikler, petrol arama ve keşfi, maden çıkarma faaliyetleri, volkanik aktivite takibi ve jeolojik afetlerin izlenmesi gibi birçok alanda kullanılmaktadır.

 

Tarihsel deprem kayıtları: Diri faylar ve segmentleriyle ilgili geçmiş tarihsel dönem bilgileri ve aletsel kayıtlar depremsellik çalışmalarında çok önemlidir. Bu değerlendirmeler sonucu, diri fayların veya segmentlerinin bazı özellikleri örneğin, geçmiş yıllarda meydana gelmiş depremlerin yerleri (odak noktası), oluşum yılları, depremin büyüklüğü ve şiddeti ve sonuçta deprem üretme periyodları ortaya konabilir. Üzerinde en son meydana gelen depremden sonra günümüze kadar kaç yıl geçtiği, deprem üretme periyodunun zaman olarak dolup dolmadığı, veya bu zamanı normal zamanından daha öne çekebilecek diğer jeolojik olaylarla ilişkilendirilmesi gibi konularda değerlendirmeler yapılır.